Đường Hồ Chí Minh, những năm tháng không quên

Kỳ 1: Vượt núi, băng rừng “vẽ” đường Hồ Chí Minh Đường Hồ Chí Minh đoạn qua Động Phong Nha, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình Với tôi, một trong những vinh dự đặc biệt là được tham gia dự án xây dựng đường Hồ Chí Minh thời kỳ 1996-2010 với cương vị Tổng Giám đốc Tổng công ty tham vấn Thiết kế GTVT (TEDI), rồi Cục trưởng Cục Giám định và Chất lượng công trình giao thông. Chuyến thị sát trước hết Vào cuối năm 1996, Thủ tướng Võ Văn Kiệt giao nhiệm vụ cho Bộ GTVT nghiên cứu lập quy hoạch tổng thể xa lộ Bắc Nam - đường Trường Sơn công nghiệp hóa. Tức thì, các cơ quan tham vấn then chốt của Bộ khẩn trương vào cuộc. TEDI được Bộ giao nhiệm vụ là đơn vị Tư vấn lập quy hoạch và dự án khả thi. Nhận thức ý nghĩa và tầm quan trọng đó, chúng tôi đã quyết định thành lập ngay tổ tổng thể của dự án gồm các chuyên gia hàng đầu từng bộ môn, chuyên ngành của TEDI. Tôi được vinh hạnh nhận bổn phận chủ nhiệm tổng thể. Lúc đó đã gần Tết Đinh Sửu (1997), Tổ tổng thể có khoảng hai tháng tầm các nguồn tài liệu, phác thảo các phương án hướng tuyến, tổng hợp các hạng mục công trình đẵn, lập thưa, phác thảo các bản vẽ sơ bộ và chuẩn bị các công tác nội nghiệp khác để ăn Tết xong là khởi hành thị sát tuyến và làm việc với các địa phương ngay. Do những gắng và làm việc khôn cùng khẩn trương, chúng tôi đã tổ chức được chuyến đi đầu tiên của tổng thể dự án trong 19 ngày, từ 2/3 đến 20/3/1997. Theo kế hoạch, đoàn công tác rời Hà Nội từ sớm đi theo lịch trình đã định, qua các địa danh thân thuộc như: Dốc Bò Lăn, Lâm La, Ngã ba Sông Hiếu, Tân Kỳ… rồi bám hướng tuyến phác thảo dựa theo các trục QL15, đường 71 trên mạng đường Hồ Chí Minh năm xưa. "Tham gia chuyến khảo sát tổng thể dự án đường Hồ Chí Minh trước tiên có 5 thành viên, gồm các anh: Đỗ Bắc, Nguyễn Minh Thắng là chuyên gia đường bộ, anh Phạm Hữu Sơn - Chuyên gia về cầu, anh Đoàn Đức Cường - Chuyên gia thủy văn, song song là thư ký đoàn và tôi là Tổng Giám đốc - Chủ nhiệm tổng thể”. TS. Nguyễn Ngọc Long Đi đến đâu chúng tôi cũng được lãnh đạo, chuyên viên Sở GTVT địa phương chờ sẵn ở các điểm hẹn, giới thiệu cho đoàn những phương án hướng tuyến mà tỉnh đã nghiên cứu, đề xuất. Sở GTVT các địa phương có nhiều cán bộ máu nóng, giỏi chuyên môn, rất nghĩa vụ với dự án tầm cỡ Quốc gia, đồng thời cũng gắn liền với sự phát triển KT - XH của địa phương nên các phương án đề xuất đều là những phương án tốt cần tiếp thu, so sánh khi quyết định hướng tuyến tổng thể. Chính nhờ phương pháp kết hợp như thế mà khi TEDI hoàn thành, trình diễn.# Quy hoạch tổng thể hướng tuyến đã chóng vánh nhận được sự ủng hộ của lãnh đạo các cấp Trung ương và địa phương. Dọc đường đi, những ký ức về con đường Hồ Chí Minh huyền thoại năm xưa dần trở lại trong tham khảo ở đây tôi với những cảm giác xúc động lạ lùng. Từ những năm 1972, tôi đã được theo chân các chuyên gia lớn của phòng cầu đường sắt Viện Thiết kế liên lạc như: Anh Phan Xuân Đại, Quách Đào Kiểm… tham gia dự án khôi phục các cầu đường sắt Cửa Rào, Chợ Thượng, rồi lội bộ khảo sát suốt đoạn đường goòng từ chợ Thượng qua Lộc Yên, La Khê, Khe Nét vào đến tận Sa Lung. Nhiều đoạn bám vào QL15, đường 71 mà đi, nhiều đoạn đi theo đường sắt hun hút rừng thẳm, núi cao bất chợt hiện ra trước mắt một điểm giao cắt với đường mòn Hồ Chí Minh năm xưa. Giờ đây, 25 năm sau quay lại, nhưng những con đường vẫn nhỏ bé, vòng vèo, chính yếu vẫn là đường đất đá như xưa. Chúng tôi cảm thấy có lỗi với quá cố và thầm nhủ phải kiên tâm hết sức mình góp phần vào sự thành công của dự án. Trên đường đi thị sát, đoàn chúng tôi được ghé thăm các địa danh lịch sử. Bổi hổi, xúc động bên Km 0 đường Hồ Chí Minh ở Tân Kỳ - Nghệ An, đọc những dòng chữ tóm tắt của lính Trường Sơn năm xưa: “…Xây dựng 16.000km đường, 3.082km đường ống xăng dầu, 10.000km đường dây thông báo, khôi phục 83 cầu với tổng chiều dài 4.316km bảo đảm cho lính hành binh đấu tranh trong chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975…”. Những con số khổng lồ cho chúng tôi cảm xúc vừa thán phục, vừa lãng mạn để ngay lúc đó đã mường tưởng sau này khi con đường Hồ Chí Minh của thời kỳ công nghiệp hóa đã hoàn thành, một mực nơi đây phải có một tượng đài hoành tráng nhớ về thắng lợi năm xưa. Xe bất lực, đành… cuốc bộ lên đèo Từ Tân Kỳ, chúng tôi bắt đầu một hành trình mà khái niệm “Đoàn công tác” ở đây cần được hiểu gồm Tổ tổng thể của TEDI và các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên của từng địa phương. Chúng tôi về Làng Sen - Kim Liên dâng hương vắng với Bác Hồ về công việc đang làm, xin anh linh của Người độ trì, soi đường, chỉ lối cho dự án được hanh thông từ những bước đầu tiên. Đèo Đá Đẽo là một địa danh hiểm trở trên đường Hồ Chí Minh chi tiết tham khảo thuộc địa phận tỉnh Quảng Bình. Theo chỉ dẫn của các anh ở Sở GTVT Quảng Bình, hành trình của đoàn phải đi ngược từ Nam ra Bắc, bắt đầu từ sân bay dã chiến Khe Gát cũ là điểm tụ hợp và xuất kích của máy bay MIG 17 đương đầu với không quân hạm đội 7 Hoa Kỳ trong thời kỳ chiến tranh phá hoại. Mấy chiếc xe của đoàn toàn là xe Land Cruise, Pajero loại tốt được chọn để trèo đèo. Con đường bỏ hoang hơn hai chục năm nay đã bị cỏ cây lấp đầy, ẩn mình trong rừng rậm ẩm thấp, thỉnh thoảng mới xuất hiện những vệt bánh xe cũ mòn dưới những mảng đất đá lăn cản đường. Mới 15h mà đi trong rừng trời đã như xẩm tối. Cảm nhận nếu xe đi tiếp có thể sẽ bị tắc đường mà không quay đầu lại được. Hỏi các anh ở Sở GTVT Quảng Bình thì được biết gần 4km nữa mới đến đỉnh đèo Đá Đẽo. Tôi bàn với anh em trong đoàn cho xe quay đầu lại để đoàn đi bộ lên đến đỉnh đèo. Hợp nhất rồi lại phải cổ vũ các bạn tài xế cố tìm chỗ quay đầu an toàn chờ đoàn quay lại. Rồi cả đoàn chúng tôi cứ thế leo trên con đường hiểm trở, lúc ẩn, lúc hiện để nhận biết đây là điểm khó khăn, phải tụ tập trí óc và sức lực cho đến ngày hiện hình con đường Hồ Chí Minh qua đèo Đá Đẽo thuận lợi như hôm nay. Cứ như thế, đoàn chúng tôi đi hết hành trình đến điểm cuối Chơn Thành và quay trở lại Hà Nội vào ngày 20/3/1997. Một đôi người vì nhiệm vụ phải về trước ít ngày. Đến TP Hồ Chí Minh, mọi người đều phải quay về bằng máy bay để kịp khai triển công việc tiếp theo. Theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ GTVT, Tổ tổng thể phải chuẩn bị để Bộ GTVT mỏng Hội nghị toàn Ngành có sự dự của các bộ, ngành Trung ương và các tỉnh, thành thị về dự án “Quy hoạch tổng thể xa lộ Bắc Nam” tại Thủ đô Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và thưa các đồng chí lãnh đạo Đảng, quốc gia, trực Chính phủ trong nhiều Hội nghị tiếp theo. Suốt thời gian này, chúng tôi luôn nhận được sự chỉ đạo sâu sát, hiệu quả của Bộ GTVT, mà trực tiếp là Bộ trưởng Bùi Danh Lưu, Lê Ngọc Hoàn, Thứ trưởng Phạm Quang Tuyến, sự kết hợp chặt chẽ của Văn phòng Ban Chỉ đạo Dự án xa lộ Bắc Nam (Sau này là Ban QLDA đường Hồ Chí Minh), trực tiếp là anh Hà Đình Cẩn, Chánh Văn phòng. Chúng tôi cũng thẳng tính ít, nghe quan điểm chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước lúc bấy giờ như: Thủ tướng Võ Văn Kiệt - Chú Sáu Dân, Phó Thủ tướng Phan Văn Khải, Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, bác Đồng Sỹ Nguyên… TS. Nguyễn Ngọc Long Phó chủ toạ hội KHKT Cầu đường Việt Nam